SAĞLIĞIN KİLİDİNİ AÇMAK: SAĞLIK ÜÇGENİNİN ÜÇ TEMELİNDE İZLEMENİZ GEREKEN ADIMLAR

DARLENE MARSHALL | NASM VE ATHLETIC HOUSE ACADEMY İLE GÜNCEL KAL!

İyi olma halini dengelemekte zorlanan biri misiniz? Mevcut tüm sağlık ve zindelik bilgileriyle bunalmış hissediyor; zamanınızı, enerjinizi ve kaynaklarınızı dengeli bir zindelik pratiği oluşturmak için nasıl harcayacağınızı bilemiyor olabilirsiniz.

Sağlık üçgeni, genel iyi olma halinin üç temel yönünü –fiziksel, zihinsel ve sosyal sağlık– anlamanıza yardımcı olacak bir çerçeve ve görselleştirme aracıdır. Bu alanların her biri birbirine bağlıdır ve dengeye ulaşmada önemli bir rol oynar.

SAĞLIK ÜÇGENİ NEDİR?

Başlangıçta bir okul projesi olarak tasarlanan ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından benimsenen Sağlık Üçgeni, kişilerin kendi iyi olma hallerini anlamaları ve dengelemeleri için bir araçtır. Fiziksel ve zihinsel sağlığın ne demek olduğunu çoğumuz biliyor olsak da zamanımızı ve enerjimizi nereye harcayacağımıza karar vermekte zorlanıyor olabiliriz.

Öte yandan sosyal sağlık da zindeliğin sıklıkla gözardı edilen bir yönüdür. Sağlık üçgenini benimseyerek ve anlayarak, fırsat alanlarınızın neler olduğuna yakından bakmak için bu görselleştirme ve öz değerlendirme aracını kullanabilirsiniz.

Sağlık Üçgeninin bir diğer faydası, zindelik durumları arasındaki ayrımın yanıltıcı bir mit olduğunun kabul edilmesidir. Aslında, fiziksel, zihinsel ve sosyal zindelik birbirine bağlıdır ve her biri birbirini etkiler. Bu üç yön arasındaki denge, uzun ömürlülüğünüz ve yaşamdan aldığınız tatmin için çok önemlidir.

FİZİKSEL SAĞLIK NEDİR?

Fiziksel sağlık, sağlık üçgeninin muhtemelen en bilinen yönüdür. Fiziksel sağlık, vücudun mevcut durumu ve günlük yaşamdaki gelişme yeteneği anlamına gelir. Üçgenin bu yönü beslenme, egzersiz, uyku ve hastalık halinin olmamasını kapsar. Fiziksel sağlığımız ruh halimizi, canlılığımızı, fiziksel kapasitemizi ve genel yaşam kalitemizi etkiler.

ZİHİNSEL SAĞLIK NEDİR?

Zihinsel sağlık, zindeliğin yaygın olarak bilinen bir diğer yönüdür. Sağlık üçgeni bağlamında, duygusal ve psikolojik iyi olma halinizi ifade eder; olumlu-olumsuz duygularınızın dengesi, kendinizle ilişkiniz, stresi nasıl tolere ettiğiniz ve yönettiğiniz, hayatın zorluklarına karşı dayanıklılığınız buna bağlıdır. Birçok kişi zihinsel sağlığı, zihinsel sağlık sorunlarının yokluğu olarak algılarken, Pozitif Psikoloji alanı, zihinsel zindelik ve hayatın olumlu yönleri için araç ve fikirleri de buna dahil eder.

SOSYAL SAĞLIK NEDİR?

Sosyal sağlık, başkalarıyla olan ilişkilerinizin ve etkileşimlerinizin kalitesiyle ilgilidir ve genellikle zindeliğin gözardı edilen bir yönüdür. İnsanlar sosyaldir ve iyi olmak için bir destek ağına ve ortak inançlara ihtiyaç duyar. Sağlık üçgeninin bu yönü, iletişim becerileri, destek, aidiyet duygusu ve her birimizin önemli olduğu duygusunu kapsar. Miami Üniversitesi’nden Dr. Isaac Prilleltensky, bunu “değer görmek ve değer katmak” olarak adlandırır.

SAĞLIK ÜÇGENİ NEDEN ÖNEMLİDİR?

Sağlık üçgeni, genel sağlığımızın dengesini ölçmeye yardımcı olan bir araçtır. Eşit kenarlara sahip eşkenar bir üçgen olarak, sağlık ve zindeliğin eşit derecede önemli yönlerini temsil eder. Çoğumuz fiziksel sağlığımıza öncelik vermemiz gerektiğini öğrendik ancak zihinsel veya sosyal yönlerimizi gözardı ediyor olabiliriz.

Bazı insanlar arkadaşlarına ve topluluğa yaptığı katkılara öncelik veriyor ve bu nedenle uykuyu ve egzersizi ihmal ediyor olabilir. Kendi sağlık üçgeninizin dengede olup olmadığıyla ilgili bir değerlendirme yaparak, aksi halde ihmal edebileceğiniz refah alanlarınıza yoğunlaşabilirsiniz.

SAĞLIK ÜÇGENİNDE DENGESİZLİK

Sağlığımızın bir yönünü ihmal ettiğimizde, o alan dengesizleşebilir. Dengeli bir pratik olmadığında, kişi isteksizleşebilir ve sonunda genel sağlığın diğer yönleri zayıf kalabilir veya olumsuz etkilenebilir. Örneğin, yalnızlık, zihinsel ve fiziksel sağlıkta olumsuz sonuçlarla ilişkilendirilmiştir. Çevreyle ilişkiler, üçgenin sosyal tarafının bir yönünü temsil ederken, zayıf ilişkiler diğer ikisini olumsuz etkiler.

DENGEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Sağlığımızı ve zindeliğimizi etkileyen faktörlere sağlık belirleyicileri denir. Bazı belirleyiciler, köken kültürü veya genetik gibi kontrolümüz dışındadır. Davranış ve destek almak gibi diğerleri ise kontrolümüz dahilindedir. Dengesizliği fark etmek bunaltıcı hissettirebilir; ancak dengeyi değiştirmek için neler yapabileceğimizi fark etmek önemlidir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sağlığı belirleyen faktörler şunlardır: 

• Genetik ve Kişisel Özellikler – Bir bireyin genetik bozukluklar ve yatkınlıklar, cinsiyet ve cinsel kimlik, ırk ve kolayca işlenebilir olmayan yaşam deneyimlerinin kalıcı etkileri gibi değiştirilemeyen yönleri.
• Çevre – Sosyal, ekonomik ve fiziksel çevreyi kapsar. Bazıları değiştirilebilirdir, destekleyici bir topluluk bulmak gibi. Bazıları ise daha az değiştirilebilirdir, kaçınılmaz çevre kirliliği gibi.
• Davranışlar – Bu yön, öz bakımımız, zihniyetimiz ve yaşam tarzı seçimlerimizin yanı sıra uyuşturucu ve alkol bağımlılığı gibi olumsuz davranışlardan kaçınmayı ifade eder.
• Eğitim – DSÖ, daha düşük eğitim seviyesine sahip olanların kötü sağlık sonuçlarına sahip olma olasılığının yüksek olduğunu ve stres, özgüven eksikliği ve öz yeterlilik eksikliği ile daha fazla mücadele ettiğini kabul etmektedir.
• Tıbbi Bakım – Önleyici bakıma ve hastalık tedavisine erişim ve bunların düzenli kullanımı, fiziksel ve zihinsel sağlığı ve zindeliği korumaya yardımcı olur.
• Sosyal – Aile, arkadaşlar ve toplum örgütlerinden gelen destek ile sağlık durumu üzerinde olumlu veya olumsuz etkisi olabilecek gelenekler, görenekler ve inançlar.

SAĞLIK ÜÇGENİNİZ DENGELİ Mİ?

Talimatlar: Aşağıdaki soruları evet veya hayır olarak yanıtlayın. Her bölüm için puanları toplayın ve her kategori için dengeyi karşılaştırın. Dengeli bir sağlık üçgeninde, üç faktör için de benzer puanlar almalısınız.

Fiziksel

1. Fiziksel sağlığınız için size iyi hissettiren hareketlere düzenli olarak katılıyor musunuz?
2. Çoğu gece 7-9 saat arası uyuyor musunuz?
3. Dengeli, besleyici bir diyet ve düzenli öğünler tüketiyor musunuz?
4. Düzenli olarak aile hekiminize ve diğer sağlık uzmanlarına görünüyor musunuz?
5. Fiziksel hijyeninize sürekli olarak dikkat ediyor musunuz?
6. Tütün, alkol veya THC gibi diğer uyuşturucuları kullanmaktan kaçınıyor musunuz?

Zihinsel

1. Mevcut durumunuzun ve düşüncelerinizin farkında olduğunuzu hissediyor musunuz?
2. Duygularınızı anlıyor ve bunları doğru bir şekilde yorumladığınızı hissediyor musunuz?
3. Çoğu gün olumsuz duygulardan daha fazla olumlu duygu hissediyor musunuz?
4. Güçlü yönlerinizin ne olduğunu biliyor ve bunları düzenli olarak kullanıyor musunuz?
5. Hedeflerinizi belirleyip bunlara ulaşmak için gelişebileceğinizi düşünüyor musunuz?
6. Geleceğiniz için umutlu musunuz?

Sosyal

1. Düzenli olarak iletişim halinde olduğunuz bir veya birkaç yakın arkadaşınız var mı?
2. Duygularınızı veya düşüncelerinizi yakın arkadaşlarınıza ve ailenize güvenle ifade edebiliyor musunuz?
3. Topluluğunuz veya kültürünüzle ortak bir değerler kümesine sahip misiniz? 
4. Maddi olarak zorluk çekiyorsanız, hayatınızda sizi destekleyebilecek insanlar var mı?
5. Size en yakın insanlarla sağlıklı sınırlar kurduğunuzu düşünüyor musunuz?
6. Tavsiye almak için gidebileceğiniz ve/veya sorunlarıyla size gelen insanlar var mı?

Talimatlar: Aşağıdaki soruları evet veya hayır olarak yanıtlayın. Her “evet” yanıtı için bir puan not edin. Her bölüm için puanları toplayın ve her kategori için dengeyi karşılaştırın. Dengeli bir sağlık üçgeninde, üç faktör için de benzer puanlar almalısınız. Bu soruların her birinden aldığınız puanları toplayın.

Yansıma

Aşağıdaki yansıma sorularını kullanarak fırsat alanlarınıza ilişkin fikir edinmek için yukarıdaki sonuçlarınızı yansıtın:

• Sağlık üçgeninizin alanları eşit mi? Neden veya neden değil?
• Denge veya dengesizliğin hayatınızda nasıl ortaya çıktığını düşünüyorsunuz?
• Hayatınız ve sağlığınız hakkında mevcut bilgiler ışığında, sağlıklı yaşam dengenizi korumak veya iyileştirmek için ne yapabilirsiniz?

DENGEYİ KORUMAK

Yoğun yaşamlarımız, kariyerlerimiz, ailelerimiz, aynı zamanda zamanımıza ve dikkatimize yönelik sayısız talepler nedeniyle sağlıklı bir yaşam tarzını sürdürmek zor olabilir. Neyse ki, Sağlık Üçgenini yeniden dengelemek her zaman büyük bir yaşam değişikliği anlamına gelmez. Zihinsel, fiziksel ve sosyal sağlığımıza fayda sağlamak için yapılabilecek nispeten basit şeyler vardır.

Fiziksel

• Geceleri 7-9 saat uyumaya ve genel uyku hijyenini iyileştirmeye önem verin.
• Aktivite seviyenize uygun, yeterli miktarda protein, sebze ve kalori içeren bir diyet uygulayın.
• Gün boyunca sürekli hareket halinde olun, hedefleriniz ve iyi olma halinizle uyumlu eylemlerde bulunun.
• Düzenli kontroller için aile hekiminize görünün ve bir sağlık sorunu varsa takip edin.

Zihinsel

• Meditasyon veya başka benzer uygulamalar yoluyla farkındalık pratiğini öğrenin.
• Duygusal zekâyı geliştirmek ve içsel deneyiminizle bağlantı kurmak için günlük istemlerini (prompt’ları) kullanın.
• Ruhsal bozukluk belirtileri yaşıyorsanız, bir terapist veya klinik sosyal hizmet görevlisi gibi bir ruh sağlığı uzmanıyla bağlantıya geçin. 

Sosyal

• Sağlık aktivitelerinize, örneğin dışarıda yürüyüş veya bir akşam yemeği gibi, diğerlerini davet edin.
• İlişkiler kurmak veya zorlu konuşmalar yapmak için iletişim kurmayı öğrenin.
• Size anlamlı gelen veya değerlerinizi temsil eden bir amaç için gönüllülük faaliyetleri yapın.
• Sevdiklerinize karşı savunmasız olmak anlamına gelse bile, yardım ve destek istemeye istekli olun.

DESTEĞE NE ZAMAN İHTİYAÇ VAR

İyi olma yolculuğu sırasında kendinizi sıkışmış, kaybolmuş veya sürecin beklediğinizden daha uzun sürdüğünü hissetmeniz gayet normal. Bu zamanlarda yardım ve destek için kime başvuracağınızı bilmeniz yararınıza olabilir.

Bir ruh sağlığı uzmanıyla ne zaman konuşmalısınız: Sizi günlük işlerinizi yapmaktan alıkoyan düzenli, yoğun olumsuz duygular veya akut olumsuz duygular yaşıyorsanız. Ayrıca travmayla başa çıkmak veya geçmişinizden gelen yoğun, olumsuz deneyimleri bütünleştirmek için bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmayı düşünebilirsiniz.

Bir sağlık koçuna ne zaman başvurmalısınız: Sağlık koçu, bir bireyin hem teknik bilgileri hem de kalıcı bir refah inşa etmek için becerileri öğrenme çabalarını destekler. Bu bilgiler ve beceriler daha sonra sağlık üçgeninizin temellerini oluşturmak ve sürdürmek için kullanılır.

İster terapi ister koçluk arayışında olun, aldığınız bilgilerin doğruluğundan ve uygulamalarının etik olduğundan emin olmak için nitelikli bir uzmanla çalışmak önceliğiniz olmalıdır. 

SON DÜŞÜNCELER

Bunca sağlıklı yaşam uygulaması mevcutken, Sağlık Üçgeni neye öncelik vereceğinizi bilmenizde destekleyici bir araç olabilir. Fiziksel, zihinsel ve sosyal sağlıklı yaşamdaki en iyi uygulamaların çoğunun birbirine bağlı olduğunu hatırlamak faydalı olabilir. Bir arkadaşınızla yürüyüşe çıkmak kadar basit bir şey bu üçünü de güçlendirebilir; ve bunu düzenli olarak yapmak sağlık üçgeninizin daha dengeli kalmasına yardımcı olabilir.

DARLENE MARSHALL

Darlene, 2012’den bu yana fitness ve wellness alanında görevini sürdüren bir Holistik Wellness Koçu’dur. Fitness, wellness ve well-being’in kesişim kümesinde bir uzman olarak çalışmaktadır. 2021’de BurnAlong tarafından Amerika’nın En Sevilen Eğitmeni seçildi. NASM Podcasting Network’te Better Than Fine podcast’ine ev sahipliği yapıyor. NASM Wellness Coaching ve Personal Trainer sertifikasına sahip. Pennsylvania Üniversitesi’nde Uygulamalı Pozitif Psikoloji alanında Yüksek Lisans yaptı. Beslenme Koçluğu, Nörolinguistik Programlama ve Alignment Yoga”da 200 saatlik YTT sertifikalarına ve uyku koçluğu, motivasyonel görüşme, meditasyon ve farkındalık eğitimlerine sahip.

Kaynak: https://blog.nasm.org/unlocking-wellness-navigating-the-three-pillars-of-the-health-triangle